Verschillen tussen de RGB-kleurruimten

sRGB is ontwikkeld voor het uitwisselen van afbeeldingen tussen verschillende apparaten. Waarom zou je dan nog Adobe RGB of zelfs ProPhoto RGB nodig hebben? Zoals iemand ooit opmerkte: "sRGB kan 16,7 miljoen kleuren weergeven en Adobe RGB kan ook 16,7 miljoen kleuren weergeven, dus wat is het verschil?" Het antwoord is simpel: het zijn niet dezelfde 16,7 miljoen kleuren. In de twee voorbeelden die ik gaf met mijn potloden, ging het om vijf kleuren, maar het kleurpotlood tekende donkerder dan het normale potlood. Deze donkerdere kleuren van het kleurpotlood kon ik niet produceren met het normale potlood. Voor de verschillende RGB-kleurruimten geldt precies hetzelfde: Adobe RGB kan kleuren weergeven die sRGB niet kan weergeven. Bij de foto van de bewolkte hemel zien we dat de drie sRGB-basiskleuren het blauw van de lucht niet zo stralend kunnen weergeven als Adobe RGB, terwijl de CMYK-afdruk dat nog wel kan. (U kunt de verschillen natuurlijk alleen zien als uw browser een goed kleurenbeheer voert en uw monitor deze blauwtinten kan weergeven.) Het door ProPhoto RGB gevormde blauw is zelfs nog iets intensiever dan dat van Adobe RGB. 

Zoals bij iedere RGB-kleurruimte, zijn ook voor sRGB zeer specifieke kleurwaarden voor rood, groen en blauw vastgelegd. In combinatie met de overige definities ontstaan daardoor grenzen voor wat betreft het aantal kleuren dat de sRGB-kleurruimte kan weergeven. En helaas betekent dat ook dat niet alle kleuren die we kunnen waarnemen, kunnen worden weergeven – iets waarover ik vroeger nooit heb nagedacht. Ik dacht altijd dat RGB alle kleuren kon afbeelden, maar ten eerste is RGB een kleurmodel en geen specifieke kleurruimte, en ten tweede kunnen kleurruimten zoals sRGB en Adobe RGB slechts een deel van alle zichtbare kleuren reproduceren. Dit geldt met name voor turkoois en groen, maar ook intensieve blauw- en roodtinten kan sRGB niet bijzonder goed weergeven. Adobe RGB lost de fouten voor turkoois en groen op, maar heeft ook tekortkomingen bij blauw en rood. Pas in ProPhoto RGB zijn deze problemen verholpen, maar daartegenover staan weer andere nadelen. 

In plaats van te proberen de grenzen van de sRGB-kleurruimte zichtbaar te maken in een driedimensionale structuur, gebruik ik ter illustratie drie secties uit de Lab-kleurruimte met helderheidsniveaus van 66%, 50% en 33%. De kleuren binnen het wit omrande kader kunnen door sRGB worden weergegeven, maar de kleuren daarbuiten niet. (De hier getoonde kleuren vormen natuurlijk slechts een benadering, want geen enkele drukpers of scanner is in staat om alle kleuren in deze Lab-kleurruimtesecties weer te geven – en ja, de kleurruimte is krom en scheef, zoals eigenlijk alle kleurruimten. Daarom worden ze meestal weergegeven als 3D-modellen, maar op papier zou dat nogal onoverzichtelijk worden.)

Als uw monitor de sRGB-kleurruimte zou afdekken, zouden alleen de kleuren binnen het witte kader kunnen worden weergegeven. Alle kleuren die daarbuiten vallen, worden weergegeven in de kleur van het dichtstbijzijnde punt binnen het kader. Daarom ziet bijvoorbeeld de linkerbovenhoek eruit als een uniform groen vlak. 

Ik kan ze hier niet tonen, maar onze ogen zouden in staat zijn om kleuren buiten dit kader waar te nemen die niet in sRGB kunnen worden weergegeven. sRGB kan slechts iets meer dan een derde weergeven van alle kleuren die ons oog kan zien. Het feit dat er in de natuur kleuren zijn die sRGB niet kan reproduceren, zou je nog kunnen accepteren omdat daarmee best valt te leven. Ronduit vervelend is echter dat printers die met de basiskleuren cyaan, magenta en geel werken, een aantal kleuren kunnen afdrukken die sRGB niet kent. Vooral bij cyaan/turkoois komt dit storend tot uiting: een printer kan turkooistinten afdrukken die niet aanwezig zijn in sRGB. Om dit duidelijk te laten zien, heb ik in de volgende drie afbeeldingen de kleurruimte CMYK ISO Coated v2, die vaak wordt gebruikt door drukkerijen, cyaan omkaderd ten opzichte van de sRGB-kleurruimte.

Grote delen van de twee kleurruimten overlappen elkaar en kunnen dus in beide kleurruimten worden weergegeven. Interessanter zijn de gebieden die elkaar niet overlappen. Vooral bij de blauw/groen-tinten in de CMYK ISO Coated v2-kleurruimte zijn er veel kleuren die buiten het spectrum van sRGB vallen. Met andere woorden: als u uw foto in sRGB voorbereidt voor de printer, kunt u deze kleuren niet gebruiken. Ik merk dit vooral bij foto's van turkooizen kledingstukken, die er op in sRGB bewerkte foto's nooit zo flashy uitzien als in het echt.

Dit probleem werd al snel na de introductie van sRGB duidelijk en om het op te lossen werd de Adobe RGB-kleurruimte ontwikkeld. Adobe RGB werd zodanig ingesteld dat alle kleuren werden afgedekt die destijds mogelijk waren in CMYK-afdrukken. Zelfs de hier gebruikte moderne kleurruimte CMYK ISO Coated v2 wordt vrijwel compleet afgedekt door Adobe RGB. In de volgende drie afbeeldingen heb ik de mogelijke kleuren in Adobe RGB zwart omkaderd ten opzichte van de cyaan omkaderde CMYK ISO Coated v2-kleurruimte.

Je zou denken: oké, dus als ik een foto wil afdrukken, kan ik beter Adobe RGB gebruiken in plaats van sRGB, omdat sommige kleuren, met name turkooistinten en donkere groentinten, niet aanwezig zijn in sRGB. 

Helaas was en is er een probleem: sRGB was al snel de standaard geworden en is nu, bijna twee decennia later, nog steeds de feitelijke norm voor RGB-kleurruimten. Dit gaat zelfs zo ver dat ook vandaag nog tal van programma's en afdrukcentrales alleen sRGB aankunnen. Gebruik Adobe RGB daarom alleen als u zeker weet dat uw fotobewerkingsprogramma's en afdrukservices deze kleurruimte kunnen verwerken. Om eerlijk te zijn: er zijn er maar weinig die met Adobe RGB kunnen omgaan! Toen ik begon met het uitbesteden van fotoafdrukken in hoge kwaliteit, kwam het nooit bij me op dat Adobe RGB wellicht niet zou worden ondersteund. Mijn eerste afdruk op canvas ontving ik van een lokale afdrukservice die over een hoogwaardige HP-printer beschikte. Ik was enorm teleurgesteld over het afdrukresultaat en dacht in eerste instantie dat het aan het canvas lag. De kleuren waren mat en hoewel de foto er correct uitzag, zorgde de afwezigheid van felle kleuren voor een uitgesproken treurige impressie. Dit is precies wat er gebeurt wanneer u een afdrukservice een bestand in Adobe RGB toevertrouwt en ze er niet mee kunnen omgaan, omdat er sRGB wordt verwacht: de kleuren zijn min of meer in orde, maar zien er bleek en mat uit. Ter illustratie laat ik u een foto zien van de vuurtoren van Amrum. Links: de kleuren als alles correct wordt voorbereid en afgedrukt. Rechts: de kleuren als ik in Adobe RGB aanlever en de afdrukcentrale de kleurruimte negeert. (In vakjargon zou je zeggen dat de afdrukservice de sRGB-kleurruimte aan de foto heeft toegewezen, hoewel deze in Adobe RGB is aangeleverd.)

De kleuren lijken op elkaar, maar in de afdruk waarbij Adobe RGB werd genegeerd, zijn ze minder sprekend, omdat de afdrukservice niet in staat was deze kleurruimte te verwerken. De verschillen zijn vooral duidelijk bij het rood van de vuurtoren, maar ook het blauw van de hemel is minder stralend en zelfs het groen heeft iets aan kleur ingeboet. Precies hetzelfde gebeurt er wanneer u het bestand bekijkt of gaat bewerken in een programma dat niet kan omgaan met kleurruimten. 

Hieruit kan een belangrijke conclusie worden getrokken: gebruik Adobe RGB alleen als uw programma's en afdrukservices ermee kunnen omgaan! Ikzelf heb inmiddels besloten om geen gebruik meer te maken van goedkope afdrukcentrales, omdat hun afdrukresultaten nooit zo waren als ik me had voorgesteld. 

Als het gaat om afdrukservices, liggen vergissingen vaak op de loer! Ik dacht dat de services die ik gebruikte hoogwaardige fotolabs waren die vast en zeker wel met Adobe RGB konden omgaan. Vergeet het maar! Ook daar ging het niet altijd goed. Het kwam zelfs voor dat het de ene keer wel goed ging en de andere keer niet. En zelfs de afdrukservices die Adobe RGB accepteren, maken ontstellend vaak geen gebruik van de uitgebreide kleuren. (Daarop kom ik later in de serie nog terug.) 

Een andere toepassing waarvoor Adobe RGB geschikt is, is de weergave op wide gamut-monitoren. Deze beeldschermen onderscheiden zich door het feit dat ze kleuren kunnen weergeven die buiten sRGB vallen. Als u uw foto's voorbereidt voor dit type monitor, is het natuurlijk zinvol om de uitgebreide kleurruimte te gebruiken. Soms kunnen gekalibreerde monitoren zelfs ook kleuren buiten Adobe RGB weergeven. In dit verband wil ik een korte opmerking maken: als een monitor kleuren kan weergeven die buiten sRGB vallen, wil dat nog lang niet zeggen dat het apparaat ook alle kleuren binnen sRGB kan weergeven. Sommige monitoren kunnen bijvoorbeeld zeer intensieve roodtinten weergeven die veel verder gaan dan wat binnen sRGB mogelijk is, maar zijn niet in staat om alle blauwtinten weer te geven die in sRGB kunnen worden afgebeeld.

ProPhoto RGB gaat nog een stapje verder. ProPhoto RGB kan vrijwel alle zichtbare en afdrukbare kleuren weergeven en is daarom nog beter geschikt voor een correcte kleurweergave. Laten we als voorbeeld eens de volgende foto bekijken die ik wil laten afdrukken.

Omdat ik niet in het bezit ben van een geschikte printer, ga ik op zoek naar afdrukservices die met hoogwaardige printers werken en in staat zijn om correct om te gaan met kleurruimten. Een typische printer voor dit doeleinde is de Epson Stylus Pro 9900, waarvoor ik in de volgende drie afbeeldingen het kleurprofiel voor mijn favoriete Hahnemühle Photo Rag-papier rood heb omkaderd ten opzichte van het zwarte kader met Adobe RGB.

De Epson kan kleuren afdrukken die niet aanwezig zijn in Adobe RGB, zoals een aantal lichte geel- en oranjetinten plus enig groen en turkoois in de midden- en donkere gebieden. Omdat ik absoluut geen kleuren wil inleveren en deze foto hoogstwaarschijnlijk de bewuste geeltinten bevat, gebruik ik een grotere kleurruimte die ook deze kleuren afdekt. Hiervoor is ProPhoto RGB geschikt, dat ik in de volgende drie afbeeldingen geel heb omkaderd ten opzichte van de rood omkaderde Epson-printer:

ProPhoto RGB biedt een zeer ruim spectrum en dekt dan ook alle kleuren af die deze printer kan afdrukken. Daarom kies ik altijd ProPhoto RGB als kleurruimte wanneer ik kunstafdrukken wil laten maken van foto's. Ik heb echter ook gemerkt dat ProPhoto RGB door nog minder fotolabs wordt ondersteund dan Adobe RGB en dat zelfs bij de services die deze opdracht aannemen, de afdrukresultaten uiteenlopen. Als de afdrukcentrale ProPhoto RGB niet herkent of niet kan verwerken, zullen de kleuren in de foto niet correct zijn. Links: de normale foto. Rechts: de foto die naar de afdrukcentrale werd verzonden in ProPhoto RGB en daar werd geïnterpreteerd als sRGB. (De afdrukservice heeft de sRGB-kleurruimte aan de foto toegewezen.)

De kleuren zijn matter en de tinten wijken hier en daar iets af. Sommige andere afdrukservices waren wel in staat om deze uitgebreide kleurruimten te herkennen en te verwerken, maar niet op de manier die ik had verwacht.